گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی بیماری افسردگی را یکی از مهم‌ترین بیماری‌های ناتوان‌ساز که بر اثر آن ضرر و زیان اجتماعی و اقتصادی وسیعی به جامعه وارد می‌شود، تلقی میکند. در این گزارش تاکید شده حداقل ۲۵ درصد از افراد جامعه ممکن است در دوره‌ای از زندگی به درجاتی از این بیماری مبتلا شده باشند.
میزان شیوع این بیماری در خانم‌ها بیشتر از آقایان ذکر شده است. محققان در پژوهشی با عنوان اثر ضدافسردگی عصاره آبی دارچین(Cinnamomum zeylanicum L) درمدل شنای اجباری در موش کوچک آزمایشگاهی آورده‌اند آمارهای جهانی از بهبود بیش از ۵۷ درصد از بیماران مبتلا به افسردگی ماژور پس از استفاده از داروهای گیاهی حکایت دارد.
در این پژوهش که توسط شاهده فرحبخش، بشری هاتف، زینب اختری، زهرا بوربور و هدایت صحرایی در مرکز تحقیقات علوم اعصاب، دانشگاه علوم پزشکی بقیه‌الله(عج) انجام شده، آمده است در دلایل پاتوفیزیولوژی بیماری افسردگی اشاره شده که عدم عملکرد صحیح گیرنده‌ها و بازجذب‌کننده‌های مونوآمینی و پیام‌آوران ثانویه مرتبط با گیرنده‌های این مونوآمین‌ها در مغز و نیز عدم ساخت و ترشح مونوآمین‌ها به اندازه کافی از اصلی‌ترین دلایل سلولی‌مولکولی بروز افسردگی محسوب می‌شود.
محققان معتقدند که هم‌پوشانی وسیعی بین استرس و بیماری افسردگی وجود دارد. تحقیقات دیگری وجود دارد که نشان می‌دهد افزایش مزمن هورمون‌های گلوکوکورتیکوئیدی مانند کورتیزول در هنگام استرس مزمن و کاهش نوروژنز در ناحیه شکنج دندانه دندانه‌ای هیپوکمپ(که به دلیل مهار تولید و ترشح فاکتور رشد عصبی در این ناحیه انجام می‌گیرد) نیز ممکن است در بروز یا شدت‌یابی این بیماری نقش داشته باشد.
همچنین کاهش فعالیت اپیوئیدهای درون‌زاد و کاهش یا افزایش در فعالیت سیستم‌های نوروترانسمیتری مهاری(گابا) یا تحریکی(گلوتامات) مغز و نیز کاهش فعالیت سایتوکاین‌های مختلف در مغز ممکن است به بروز یا افزایش شدت بیماری کمک کند.
در این مقاله آمده است داروهایی که امروز برای درمان یا کنترل افسردگی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به طور معمول بر اساس یافته‌های پاتوفیزیولوژیک مذکور طراحی و سنتز شده است که مهم‌تر از همه باید به داروهایی که غلظت مونوآمین‌ها در سیناپس را بالا نگه می‌دارد، مانند مهارگران بازجذب سروتونین، مهارگران تخریب مونوآمین‌ها(MAO inhibitors) و نیز ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای اشاره کرد.
به دلیل گستردگی شیوع افسردگی در جوامع مختلف تحقیقات زیادی برای سنتز داروهای ضدافسردگی جدید انجام شده یا در حال انجام است؛ با این حال یافته‌ها نشان می‌دهد میزان بهبودی بیماران کمتر از نیمی از کل مراجعه کنندگان است. همین امر باعث شده تا امروز تحقیق در مورد داروهای گیاهی که بر افسردگی مؤثر است، گسترش یابد.
پژوهشگران معتقدند اهمیت این موضوع از آنجا ناشی می‌شود که آمارهای جهانی از بهبود بیش از ۵۷ درصد از بیماران مبتلا به افسردگی ماژور پس از استفاده از داروهای گیاهی حکایت دارد. در تحقیقات پیشین اثرات ضدافسردگی گیاهانی مثل گل سرخ(Rosa damasca L)، زعفران و برخی گیاهان دیگر در مدل‌های حیوانی و نیز در انسان نشان داده شده است.
دارچین ضد التهاب و ضد دیابت، کاهش‌دهنده دلهره، وسواس و نیز اثرات ضد جنون است
در این پژوهش اظهار آمده دارچین با نام علمی Cinnamomum zeylanicum از خانواده Lauraceae با طبیعت گرم و خشک در طب سنتی کاربرد زیادی دارد. این ماده پوست خشک شده ساقه گیاه است که در مناطقی همچون جنوب هند و سریلانکا رویش داشته و بومی ایران نیست. اغلب ترکیبات موجود در پوست دارچین محلول در چربی بوده و برای آن اثرات ضددرد و تسکین‌دهنده گزارش شده است.
در تحقیقات جدید از عصاره آبی این گیاه نیز استفاده شده و اثرات ضدالتهابی و ضددیابتی از آن گزارش شده است. در پوست دارچین ترکیبات متعددی مانند سینامالدئید، سینامیک اسید، اوژنول، فلاندرن، سافرول، لیمونن، لینالول و مانیتول دیده می‌شود.
در طب قدیم هم برای جوشانده این گیاه اثراتی مانند ضد نفخ، مدر، بادشکن، اشتهاآور، مقوی معده، ضدعفونی‌کننده، مسکن، ضد ورم، ضد سرفه و درمان کننده تب و لرز و رفع بوی بد دهان و کاهش دهنده دلهره و وسواس و نیز اثرات ضد جنون گزارش شده است. در تحقیقات جدید نیز اثرات ضد درد و کاهنده قند و چربی خون و اثرات ضد استرس از عصاره این گیاه گزارش شده است.
براساس این پژوهش برای عصاره‌گیری پوست خشک ساقه گیاه دارچین خریداری شده از عطاری‌های محلی پس از تائید در هرباریوم گروه فارماکوگنوزی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، در آسیاب برقی پودر شد. ۱۰۰ گرم از پودر را درون یک بشر حاوی ۱۰۰۰ سی‌سی آب مقطر دو مرتبه تقطیر ریخته و به مدت ۴۸ ساعت خیسانده شد. سپس محلول به مدت ۳۰ دقیقه در دمای ۱۰۰ درجه سانتیگراد جوشانده شد. پس از صاف کردن محلول روئی، آن را به مدت ۱۲۰ ساعت در محیط آزمایشگاه با دمای ۲۷ درجه سانتیگراد قرار داده تا آب آن تبخیر شده و عصاره خشک به دست آید.
میزان عصاره به دست آمده ۵۰۰ میلی‌گرم به ازای هر ۱۰۰ گرم پودر گیاه بود(نیم درصد). این عصاره در سالین حل شده و با دوزهای گفته شده در حجم kg/ml ۱۰ به صورت داخل صفاقی به حیوانات تزریق می‌شد. حیوانات مورد استفاده در این آزمایش موش‌های کوچک آزمایشگاهی نر از نژاد NMRI به وزن ۲۵ -۳۰ گرم بود.
در روز دوم حیوانات درون ظرف آب رها شده و به مدت ۶ دقیقه از حرکات آن‌ها فیلمبرداری می‌شد. دو دقیقه نخست به عنوان زمانی که حیوان برای تطابق با محیط لازم دارد، محاسبه نمی‌شد و در ۴ دقیقه بعد تمام حرکات حیوانات بررسی و ثبت می‌شد.
در این مطالعه اثر تجویز داخل صفاقی(CWE(Cinnamomum zeylanicum L بر کاهش افسردگی ناشی از استرس شنای اجباری در موش کوچک آزمایشگاهی نر بررسی شد. مطالعه نشان داد تجویز CWE باعث کاهش افسردگی در حیوانات شد که این اثر قابل مقایسه با فلوکسیتین به عنوان داروی استاندارد ضدافسردگی بود.
از سوی دیگر اثر CWE به صورت وابسته به دوز بود و به همین دلیل می‌توان استدلال کرد که احتمالا اثر ضد افسردگی آن به دلیل بروز تاثیرات مرکزی جزئی از عصاره است که می‌تواند از سد خونی مغزی عبور کرده و با اثرات استرس ناشی از شنای اجباری مقابله نماید.
تجویز عصاره آبی دارچین باعث کاهش افسردگی در حیوانات شد
تجویز فلوکستین موجب کاهش زمان غوطه‌وری و افزایش معنادار زمان شنا کردن و نیز زمان مبارزه کردن در حیوانات شد. تجویز CWE در دوزهای ۱۰۰ و ۲۰۰ میلی‌گرم/کیلوگرم نیز باعث کاهش زمان غوطه‌وری، افزایش زمان شنا و نیز افزایش زمان مبارزه کردن شد. به طور کلی تجویز عصاره آبی دارچین باعث کاهش افسردگی در حیوانات شد که خود می‌تواند نشان‌دهنده آن باشد که عصاره این گیاه سبب افزایش حداقل یکی از نوروترنسمیترهای دخیل در افسردگی مانند سروتونین، دوپامین یا نوراپی نفرین شده است.
در خاتمه بایستی اشاره کرد که در تحقیق حاضر اثر عصاره آبی دارچین در کاهش افسردگی ناشی از شنای اجباری در موش کوچک آزمایشگاهی مورد تایید قرار گرفت.
این پژوهش در شماره هفتادم فصلنامه گیاهان دارویی در سال ۱۳۹۸ منتشر شده است.
ایسنا